orta serebral arter ne demek?

Orta beyin atardamarı ya da diğer adıyla orta serebral arter (MCA) beynin dış yüzeyinde sylvian yarık içerinde seyrederek beynin dış yüzeyinin büyük kısmını besler. Bu arter internal karotid arterden çıkar. Direkt olarak Willis poligonunun yapısına katılmaz.¹ Önce anterior serebral arter ve arkada posterior komünikan arter ile posterior serebral arter ile dolaylı bağlantı içerisindedir.

Yapısı

Orta serebral arter temel olarak dört bölümde incelenir:² s22.

M1: Internal karotid arterden ayrıldıktan sonra sfenoid kemik kanadı boyunca uzanır. Bu nedenşe bu segmente sfenoid segment de denir.³ Buradan çıkan lateral lentikülostriat arterler bazal ganglionlar ve internal kapsülün bir kısmını besler.
M2: insülar veya sylivan segment olarak da bilinir. MCA burada iki veya üç dala ayrılır. Bu dallanmalara sırasıyla bifurkasyon veya trifurkasyon'' ismi verilir.
M3: operküler segment olarak da bilinir. Frontal operkülümün altından, insulanın önünden beyin kortikal yüzeyine uzanır.
M4: MCA'nın terminal segmentidir. Korteksin bir kısmını besler.

MCA bifurkasyon yapısı insanların yaklaşık % 50'sinde, trifurkasyon ise % 25'inde görülür. Bazen MCA direkt olarak ICA'dan çıkmaz ve anterior serebral arterden aksesuar bir dal olarak çıkabilir. Bu artere AccMCA ismi verilir.

MCA'nın dalları beslediği beyin bölgelerine göre isimlendirilir: Frontal lob

Orbitofrontal dal: Inferior frontal girusu besler. Anterior, superior ve lateral dalları vardır.
Pre-frontal dal: İnsulanın hemen önünden, frotal operkulumdan çıkar ve inferior frontal girus, pars triangularis ve middle frontal girusu besler.
Pre-santral dal: Sylvian fissür içerisinden yukarı doğru uzanır. Middle ve inferior frontal girusların arka taraflarını ve pre-frontal (motor) korteksin alt kısmını besler.
Rolandik (santral) dal: Operkülümden öıktıktan sonra santal sulkus içerisinde yukarı doğru seyreder. Burada seyri sırasında hem pre-santral hem de post-santral girusların alt kısımlarına dallar verir.

Parietal lob

Anterior parietal dal: ınterparietal sulkusa girer ve arka-aşağı yönde uzanır.
Posterior parietal dal: Sylivan fissürün arka son noktasından çıkar
Anguler dal: Bu dal sylvian fissürden çıktıktan sonra ikiye ayrılır (bifurkasyon) ve beslediği bölgeye göre Supramarginal ve anguler arter isimlerini alır
Temporooksipital dal: En uzun kortikal arter. Çıktıktan sonra superor temporal fissüre paralel olarak arkaya doğru uzanır. Süperior ve inferior oksipital lobları besler. Arkaya doğru uzanarak posterior serebral arter ile anastomoz yapar.

Temporal lob

Temporopolar dal: Frontal operculumunun hemen önünden çıktıktan sonra temporal lobun önüne doğru uzanır. Temporal lobun ucu, ön-yan bölgelerini besler. Normal anjiyogramların % 52'sinde izlenir.
Anterior temporal dal: Temporopolar artere benzer bir seyir gösterir ve komşuluğunu besler.
Middle temopral dal: Sylivan fissürden çıktıkan sonra superior ve middle temporal giruslara dallar verir. Normal anjiyogramların % 79'unda izlenebilir.
Posterior temporal dal: Sylvian fissür arka kısmından çıktıktan sonra superir ve middle temporal girusların arka kısımlarını besler.

Fonksiyonu

MCA, Frontal ve parietal lobun üst kısmı (ACA) ve temporal lobun alt kısmı (PCA) hariç beyin yüzeyinin büyük kısmını besler. Üst dallar, frontal ve parietal alanları, alt dallar ise temporal lobları besler. Derin dallar ise bazal ganglionlar veinternal kapsülün bir kısmını besler. Frontal lob operkulumda motor konuşma alanı olan Broca alanı bulunur. Temporal lob arka kısmında operkülüm komşuluğunda ise konuşulan sesleri anlama alanı olan Wernicke alanı bulunur. Bu nedenle MCA çıkış yerinden tıkanırsa global afazi ismi verilen durum ortaya çıkar ve hastada hem anlama hem de konuşma bozulur. Frontal dalların sadece etkilendiği durumlarda Broca afazisi ortaya çıkar. Bu durumda anlama normalken motor konuşma bozulur. Tersi olarak temporal dallar etkilenirse anlama alanı etkileneceğinden Wernicke afazisi ortaya çıkar. Bu durumda ise anlama bozulur fakat hasta anlamsız bir şekilde akıcı olarak konuşabilir. Wernicke afazisinde hasta durumunun farkında değildir. Brocca afazisinden ise hasta durumun farkındadır ve huzursuz olur.

Klinik önem

Etkilenen damarın karşı tarafında kolda ve yüzde tam veya kısmi felç durumu izlendir (brakio-fasial felç).
Etkilenen damarın karşı tarafında kolda ve yüzde tam veya kısmi duyu kaybı ortaya çıkar.
Baskın taraftaki beyin hemisferi etkilendiyse Broca ve/veya Wernicke afazisi durumları ortaya çıkar.
Baskın olmayan beyin hemisferi etkilendiyse tek taraflı ihmale neden olan tek taraflı ihmal fenomeni (neglekt) ortaya çıkar.
Geniş MCA enfarktlarında frontal göz hareketleri etkileneceğinden gözler tıkanıklığın olduğu tarafa doğru döner. Ayrıca görme yolları da etkileneceğinden karşı taraflı homonim hemianopsi ortaya çıkabilir.